Bakır Nelerde Vardır, Bakır Eksikliği

Bakır Nelerde Vardır, Bakır Eksikliği

Bakır vücudumuzda birçok rolü üstlenen temel minerallerden biridir. İnsan vücudunda ortalama 80 mg. bakır bulunmaktadır. Bunun büyük bir bölümü karaciğer, beyin, kaslar, kalp ve kemik­lerde bulunur. Önerilen günlük alım miktarı 2 ve 5 mg arasındadır.

Kabuklu deniz hayvanlarında (özellikle istirid­ye) kakao, musluk suyunda, karaciğerde, böb­rekte, kuru üzümde, şeftalide, fındıkta ve bira mayasında bulunur. Bakır hem mide, hem de in­ce bağırsaklar tarafından emilir. Eğer vücudun bakır miktarı gerekenden fazlaysa, fazlalık dış­kıyla atılır ve emilimi % 80-90 düşer.

Emilim bağırsaklardaki lif ve protein, bunun yanısıra kadmiyum, demir, çinko, kobalt ve mo- libdenyum miktarından etkilenir. Her iki mine­ral protein bileşikleri üretmekte birbirleriyle ya­rıştıklarından, bakır özellikle çinkodan etkilenir. Bakır kanda kırmızı kan hücrelerinde ve plazma­da bulunur. Kırmızı kan hücrelerinde biraz bakır yanlışlıkla amino asitlere eklenir ve bu rezerv la- bil havuz veya metabolik depolama olarak adlan­dırılır. Kırmızı kan hücrelerindeki bakırın büyük bir bölümü (yüzde 60) bakırçinko süperoksit dis- mutaz (CuZn SOD) enzimi tarafından çevrele­nir. Bu, durağan havuz veya sürekli depolama o- larak adlandırılır.

Bakır metabolizması ve bakırın bir havuzdan diğerine hareketiyle ilgili çok az şey biliyoruz. CuZn SOD enzimi iki bakır ve iki çinko atomu i- çeriyor ve hücreleri serbest radikallerden ve pe­roksitlerden, özellikle de solunum sırasında üre­tilen ve O2- yapısında olan süperoksitlerden ko­rur.

Plazmada bulunan bakır genellikle seruloplaz- min adı verilen bir protein tarafından tutulur. Bu proteinin rengi koyu mavidir, karaciğerde üretilir ve sekiz bakır atomu içerir. Doğal antioksidan o- larak işlev görür, enfeksiyon ve inflammation gi­bi vücudun çok miktarda serbest radikal açığa çı­kardığı durumlarda yüksek miktarlarda açığa çı­kar. Ceruloplasmin de kan plazmasındaki mela­tonin, adrenalin, noradrenalin ve seretonin hor- monlarmı dengeler. Karaciğerde demir depolan­masını durdurmak ve bunları kan hücrelerine yönlendirmek için de protein gereklidir. Bakır eksikliği ve ceruloplasmin demir oksidasyonunu kolaylaştırır ve bu da hücrelerdeki süperoksit ra­dikallerin üretimine neden olur. Kandaki ceru­loplasmin miktarı fiziksel aktivite boyunca artar.

Kandaki normal bakır miktarı, plazmada 90- 145 mgl. ve bütün kanda 85-125 mgl.’dır. Bu os- terojen tedavisinde ve hamilelik döneminde de­ğişebilir. Enfeksiyon süresince bakır miktarı ar­tar (kanda artan ceruloplasmin nedeniyle çoğalır.) Bu arthritis gibi hastalıklarda, hastalı­ğın derecesini ölçmekte kullanılır.

Daha önce de bahsedildiği gibi bakırın SOD en­ziminde aktif rolü vardır. CuZn SOD enzimi in­san organizmasındaki beş çok bulunan protein­den biridir ve kırmızı kan hücrelerinde ve bütün dokularda bulunur. İşlevi oksijensiz radikallerin hücrelere zararsız hale getirilmesidir. Bu enzi­min bazı hastalıkların tedavisi olup olamayacağı konusunda bazı testler yapılmaktadır. Artritteki eklem iltihabı buna örnektir. Sonuçlar kısa süre­li ama başarılı etkileri göstermektedirler. Bulgu­lara göre SOD romatoid faktörünün seviyesini düşürmekte aspirin tipi ilaçlardan daha başarılı. Aynca SOD’un zararlı bir prostaglandin kimya­salı olan PGE2 seviyesini de düşürdüğü görül­müştür. SOD’un ayrıca osteoarthritis üzerinde de etkili olduğu kanıtlanmıştır. Bu enzimin ya­rarlarının tam olarak açığa çıkarılabilmesi için daha fazla çalışma yapılmalıdır.

Bakıra ihtiyaç duyan bir enzim de sitokrom ok- sidaz’dir. Bu enzim metabolizma için kesinlikle kritik bir enzimdir. Eğer bakır eksikliği varsa en­zim seviyesi düşer ve hücrelerdeki enerji üretimi de azalır. Bu, vücudun bütün yiyecek metaboliz­masına zarar verir. Bakır iki enzimde daha bulu­nur askorbik asit oksidaz ve tirozinaz

Bakır eksikliği görece az görülse de Menke sen- dromu veya Wilson hastalığı gibi ciddi hastalık­lara yol açar. Eksiklik, biliary cirrhosis’in yol aç­tığı; biliary obstruction veya karaciğer iltihabı nedeniyle ortaya çıkar. Bakır eksikliği semptom­ları saç dökülmesi, saç renginde değişiklik ve ya­pı bozuklukları, ishal, anemi, sinir sistemi bo­zuklukları, düşük beyaz kan hücreleri sayısı ve kemik hastalıklarıdır. Çocuklarda yetersiz mik­tarda bakır alımı kırılgan kemiklere ve büyüme­nin engellenmesine yol açar.

Bakır azlığı kalp risklerine ve dolaşım bozuk­luklarına neden olur bu etki selenyum eksikliğiy­le daha da kuvvetlenir. Bu başlıca antioxidan en­zimlerden olan CuZn SOD ve glutathione prexi- dase’ın fonksiyonlarını etkiler ve serbest radikal­lerin daha fazla hücreye zarar vermesine neden olur. Bu problem özellikle dar kan damarları o- lan insanlar için kötüdür. Çünkü oksijen ihtiyacı serbest radikallerin üretimini artıracaktır. Nede­ni ne olursa olsun bir enfeksiyon sırasında kan­daki ceruloplasmin ve bakır seviyesi artacaktır. Eğer tüberküloz gibi bir hastalık varsa bakır sevi­yesi yükselirken aynı zamanda kandaki çinko se­viyesi de hızlı bir şekilde düşecektir. Bunun anla­mı, kandaki bakır ve çinko miktarı vücudun bir parçasındaki gizli bir enfeksiyonun dolaylı gös­tergesi olabilir. Çoğu vakalarda iki mineralin kandaki miktarı birkaç hafta içinde eski dengesi­ne dönmektedir.

Kandaki bakır miktarı kötü huylu tümörlerden de etkilenir. Rahim, ciğer, meme ve mesane kan­serleri kandaki bakır miktarının artmasına ne­den olur. Prostat kanserinde kandaki bakır mik­tarı değişiklik göstermez.